Het basaalcelcarcinoom of basalioom is de meest voorkomende vorm van (huid)kanker. De kwaadaardige veranderingen ontstaan in bepaalde (de basale) cellen van de opperhuid. Per jaar wordt in Nederland bij meer dan 25.000 mensen een basalioom vastgesteld en dit aantal neemt de laatste jaren nog verder toe. Het betreft voornamelijk oudere mensen. Basaliomen zijn goed te behandelen, maar om redenen die hieronder worden uitgelegd, blijft men vaak nog enkele jaren en soms levenslang onder controle van de dermatoloog.

Hoe ontstaat een basalioom?
Blootstelling aan zonlicht blijkt een belangrijke rol te spelen bij het ontstaan van huidkanker. Ultraviolette straling (UV) in het zonlicht veroorzaakt namelijk schade aan het erfelijk materiaal (DNA) in de celkernen van de opperhuid. Af en toe wordt een DNA beschadiging op een belangrijk punt in het erfelijke materiaal niet of onvoldoende gerepareerd en ontstaat er een kwaadaardige cel, die ongecontroleerd begint te groeien. Als gevolg hiervan kan na verloop van tijd huidkanker ontstaan. Het lijkt erop, dat bij het basalioom vooral veel kortdurende intensieve zonblootstellingen de oorzaak zijn, met name tijdens de kinderjaren. Het schadelijke effect van ultraviolette straling is groter bij mensen met een lichte huid en blauwe ogen. Overigens zijn er waarschijnlijk nog andere factoren, die een basalioom doen ontstaan. Deze carcinomen ontstaan ook op plaatsen, die niet of nauwelijks in de zon zijn geweest.

Wat zijn de verschijnselen?
Er zijn verschillende verschijningsvormen van het basalioom. Ze hebben met elkaar gemeen dat op de huid een langzaam groeiend rode, huidkleurig of lichtbruin knobbeltje ontstaat, dat geleidelijk groter wordt. Vroeg of laat gaat het gezwelletje in het midden open, waardoor een niet genezend wondje ontstaat, waarop een korstje wordt gevormd. Soms zijn er klachten van jeuk of pijn. Het aspect van het knobbeltje is wat glazig, glanzend en toont soms kleine bloedvaatjes. Soms kan het gaan bloeden na geringe beschadiging. Een basalioom ontstaat vooral in het gezicht of op de oren. Een bijzondere vorm is het ‘romphuid carcinoom’ dat, zoals de naam al zegt, vooral op de huid van borst en rug voorkomt. Deze vorm lijkt op een eczeemplek, maar jeukt meestal niet.

Hoe wordt de diagnose gesteld?
Hoewel een basalioom meestal met het blote oog door een dermatoloog kan worden herkend, zal toch vaak onder plaatselijke verdoving een stukje weefsel (een biopt) worden weggenomen voor microscopisch onderzoek. Indien het gezwelletje nog erg klein is, kan worden besloten het direct definitief (chirurgisch) te verwijderen. Het weefsel wordt vervolgens opgestuurd om achteraf de diagnose alsnog te bevestigen en om te zien of het helemaal verwijderd is. Onder de microscoop kan onderscheid worden gemaakt tussen de verschillende subtypen van het gezwelletje.

Wat is de behandeling?
Er zijn verschillende behandelmogelijkheden. De keuze voor de behandelvorm is afhankelijk van het type basalioom, de grootte ervan alsmede de plaats op het lichaam. Het is in deze folder niet mogelijk de exacte redenen voor de bovengenoemde en andere technieken te noemen, doch uw dermatoloog of plastisch chirurg kan u uitleggen waarom hij of zij in uw geval een bepaalde methode adviseert. Leidraad hierbij zijn twee uitgangspunten:

1. Het gezwel wordt in z’n geheel (radicaal) verwijderd, waardoor de kans op hernieuwde groei na verwijdering (recidief) zo klein mogelijk is.
2. Het mooiste cosmetische eindresultaat wordt nagestreefd.

Chirurgie
In de meeste gevallen zal een basalioom onder plaatselijke verdoving chirurgisch worden verwijderd (excisie). Hierbij wordt een randje gezonde huid meegenomen vanwege mogelijke groei buiten de zichtbare begrenzing. Gewoonlijk wordt bij een basalioom een marge van enkele millimeters gezonde huid aangehouden. Bij grotere tumoren en/of tumoren met een ongunstig groeipatroon wordt een ruimere marge geadviseerd. Als het niet mogelijk is de wondranden direct te sluiten, zal gebruik gemaakt worden van een techniek, waarbij de omgevende huid wordt losgemaakt en opgeschoven in de wond.

Radiotherapie
De bestraling bij huidkanker is veel oppervlakkiger dan de bestraling die gegeven wordt voor kanker van inwendige organen. De bestraling zelf is dan ook niet of nauwelijks belastend voor het lichaam. Radiotherapie is wel arbeidsintensief vanwege de vele keren dat bestraald moet worden. Radiotherapie is vooral geschikt bij tumoren in het gezicht en rond of op het oor. In het algemeen is radiotherapie niet de voorkeursbehandeling, maar wel een goed alternatief voor chirurgische behandeling.

Fotodynamische therapie
Dit is een goede behandeling voor oppervlakkige vormen van basalioom en het levert cosmetisch gezien de beste resultaten op. Voor andere vormen is het minder effectief. Het betreft een therapie waarbij de tumor wordt voorbehandeld met een zalf die de kwaadaardige cellen extreem gevoelig maakt voor zichtbaar licht. Na inwerking van de zalf gedurende enkele uren wordt het basalioom belicht met een speciale lichtbron. De behandeling kan enigszins pijnlijk zijn.

Cryochirurgie
Dit is een eenmalige poliklinische behandeling, waarbij het basalioom met speciale apparatuur van buitenaf kortdurend wordt bevroren met vloeibare stikstof. Soms wordt eerst de tumor weggeschraapt met een scherp instrument en daarna bevroren. De bevriezing vindt zo nodig plaats onder plaatselijke verdoving. Ten opzichte van chirurgische verwijdering is cryochirurgie een minder effectieve behandeling.

Curettage en coagulatie
Het basalioom wordt onder plaatselijke verdoving weggeschraapt met een scherp instrument en vervolgens elektrisch weggebrand. Ook deze methode is minder effectief ten opzichte van chirurgische verwijdering.

Mohs’ micrografische chirurgie
Dit is een techniek die slechts in een aantal centra in Nederland wordt uitgevoerd in geval van een ongunstig type basalioom, een ongunstige lokalisatie (vooral in het gezicht) of een recidief. Bij deze techniek haalt de opererende specialist laagsgewijs het gezwel weg.

Van elk laagje wordt tijdens de operatie direct onder de microscoop bekeken of in het verwijderde stukje huid nog tumor aanwezig is. Dit wordt herhaald totdat het operatiegebied geen kankercellen meer bevat. Deze behandeling kan enkele uren in beslag nemen.

Imiquimod crème
Imiquimod stimuleert plaatselijk in de huid het afweersysteem, waardoor basaliomen worden opgeruimd. Deze crème moet vijf keer per week gedurende zes weken op het basalioom worden aangebracht. Een nadeel is de huidirritatie die tijdens de behandeling kan optreden. Deze behandeling wordt alleen toegepast bij oppervlakkige basaliomen.

Fluorouracil crème
Deze behandeling wordt eveneens alleen toegepast bij oppervlakkige basaliomen. Er is onvoldoende klinisch onderzoek verricht om van een bewezen werkzaamheid te kunnen spreken, maar de ervaring van dermatologen is positief. Deze behandeling is heel effectief en waardevol in de dagelijkse praktijk. De crème wordt gedurende enkele weken toegepast en veroorzaakt huidirritatie en een oppervlakkige wond.

Recidief basalioom
Bij een recidief, dit wil zeggen dat het gezwel op dezelfde plaats terug komt, is de behandeling bij voorkeur chirurgisch. Soms is het nodig dat een recidiefoperatie in een centrum plaatsvindt dat is gespecialiseerd in Mohs’ micrografische chirurgie.

Wat kunt u zelf nog doen?
Het is belangrijk alert te zijn op verschijnselen die kunnen wijzen op een recidief (zie hierboven) of op een nieuw basalioom elders op het lichaam. Als het vermoeden bestaat dat een recidief is opgetreden of dat een nieuw basalioom is ontstaan, is het wenselijk hierover de huisarts of dermatoloog te raadplegen. In het algemeen zal bij patiënten met een basalioom sprake zijn van overmatige blootstelling aan zonlicht in het verleden. Het verdient aanbeveling verdere zonbeschadiging van de huid te voorkomen door het nemen van beschermende maatregelen. Voor meer informatie, zie ook de folder 'Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon'.

Samenvatting
Kort samengevat zijn hier 3 richtlijnen om ervoor te zorgen dat u niet te veel in de zon komt.

• Blijf tussen elf en drie uur in de schaduw;
• Draag een pet of hoed in de zon;
• Gebruik een antizonnebrandcrème met minimaal beschermingsfactor 15 op huiddelen die niet worden bedekt door kleding. Vergeet vooral niet op en om neus en oren te smeren.

Voor alle duidelijkheid: Antizonnebrandmiddelen dienen om de huid te beschermen en dus niet, zoals zeer vaak wordt gedacht, om de tijd dat men in de zon kan blijven te verlengen en zeker niet om mooier bruin te worden.

Wat zijn de vooruitzichten?
Basaliomen zaaien eigenlijk nooit uit en vrijwel niemand zal dan ook aan deze vorm van huidkanker overlijden. Het is wel belangrijk om basaliomen te behandelen, omdat deze gezwellen niet vanzelf genezen en langzaam groter worden. In ongeveer 4-10% van de gevallen komt het gezwel, na de eerste behandeling, op dezelfde plaats op de huid weer terug. Men zal het litteken ter plaatse dan ook nauwlettend in de gaten moeten houden. In de meeste gevallen kan men dat zelf, maar als de tumor op een moeilijk te benaderen plaats zat, van een ongunstig type blijkt te zijn, of als al eerder een basalioom werd behandeld, kan men de controle beter aan de dermatoloog overlaten. Het dan gehanteerde controleschema zal afhankelijk zijn van de specifieke situatie. Een veel gebruikt schema is bijvoorbeeld in het begin halfjaarlijks, daarna geleidelijk minder frequent.

Verder is het van belang opmerkzaam te blijven op het ontstaan van nieuwe basaliomen. Over een periode van vijf jaar bekeken ontwikkelt zich bij 40% van de mensen ergens anders op de huid opnieuw een basalioom. Bij controlebezoeken aan de dermatoloog wordt dan ook niet alleen gelet op hernieuwde groei in het littekengebied, maar ook op eventuele nieuwe basaliomen. Er bestaat in Nederland geen patiëntenvereniging voor mensen met een basalioom.

Meer informatie
Voor aanvullende informatie over huidaandoeningen en patiëntenverenigingen, kunt u zich wenden (dagelijks tijdens kantooruren) tot de Huidfederatie/Nationaal Huidfonds, via de huidinfolijn: 030 282 39 95. Ook kunt u de website: www.huidfonds.nl raadplegen. De Nederlandse Kanker bestrijding/Koningin Wilhelmina Fonds heeft hieromtrent ook goede voorlichtingsfolders, die gratis kunnen worden aangevraagd via telefoonnummer 0800 022 66 22.

Vragen
Hebt u na het lezen van deze folder nog vragen of wilt u meer informatie? Belt u dan gerust naar de polikliniek Dermatologie. Wij zijn van maandag tot en met vrijdag van 08.30 tot 16.30 uur bereikbaar op telefoonnummer 0543 54 42 75.

Geheimhouding en recht op privacy
Alle medewerkers van ons ziekenhuis hebben een geheimhoudingsplicht. Verder heeft u als patiënt recht op privacy. Uitgebreide informatie hierover kunt u vinden in de folder ‘De rechten en plichten van de patiënt’. Deze is verkrijgbaar op de afdeling en bij de patiënteninformatie in de centrale hal. Daarnaast is deze folder te vinden op: www.skbwinterswijk.nl


De inhoud van deze folder is ontleend aan de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV).