Na een gewone zwangerschap kan het gebeuren dat je baby meteen na de geboorte in een couveuse moet, omdat je baby te klein is of ziek blijkt te zijn. Voor baby's die te vroeg worden geboren, prematuur, geldt ook vaak dat ze in eerste instantie in de couveuse liggen. Voor deze baby's is borstvoeding de meest optimale voeding. Misschien kun je je baby niet direct vasthouden en aan de borst laten drinken. Toch kun je wel je moedermelk aan je baby geven. Borstvoeding voor een couveusebaby is een extra uitdaging, en geeft uiteindelijk vaak veel voldoening. Deze folder geeft informatie over borstvoeding in het algemeen, en borstvoeding bij een couveusebaby in het bijzonder.

Voordelen van borstvoeding
Borstvoeding is de beste voeding die je je baby kan geven. We noemen enkele voordelen:

• Moedermelk is afgestemd op de behoeften van de baby.
• Als je te vroeg bevallen bent, maken je borsten melk aan die speciaal is afgestemd op de behoeften van de premature baby. Er zitten meer eiwitten, vetten, mineralen, groeifactoren en antistoffen in dan na een voldragen zwangerschap.
• Moedermelk beschermt tegen infecties en verhoogt de weerstand.
• Moedermelk vermindert de kans op allergie en is licht verteerbaar.
• Borstvoedingskinderen hebben vaak minder ontlastingsproblemen dan kinderen met flesvoeding.
• Het geven van borstvoeding bevordert de binding tussen moeder en kind.

Algemeen
In elke borst liggen de melkklieren in trosjes rond een aantal melkkanaaltjes. Deze monden in de tepel uit. Spiercellen die zich om de melkklieren heen bevinden zorgen ervoor dat de melk naar voren gebracht worden. Twee hormonen spelen een belangrijke rol bij de regulatie van de melkproductie: prolactine en oxytocine. Prolactine zorgt voor de aanmaak van moedermelk, oxytocine zorgt ervoor dat de melk naar voren wordt gestuwd. De kwaliteit van moedermelk is altijd goed. In de loop van de voeding verandert de melk enigszins van samenstelling.

Vraag en aanbod
De melkproductie wordt bepaald door vraag en aanbod: hoe meer een baby drinkt, hoe meer melk er wordt aangemaakt. Wanneer de baby aan de borst drinkt, krijgen je hersenen een seintje om prolactine en oxytocine aan te maken. Het kan een aantal weken duren voordat vraag en aanbod op elkaar zijn afgestemd.

Kolven
Vaak zal een couveusebaby nog niet meteen aan de borst kunnen drinken, vanwege het ziek of prematuur zijn. Om de productie van de moedermelk toch goed op gang te brengen is het belangrijk dat je zo snel mogelijk begint met kolven. In het ziekenhuis maak je meestal gebruik van een elektrische kolf gecombineerd met handkolven. Ook voor thuis zijn er verschillende kolfapparaten te huur en te koop. Meer informatie over afkolven vind je in de folder Afkolven van moedermelk.

Zodra je baby kan beginnen met voeding, maar dit nog niet zelf kan drinken, zal de door jouw gekolfde melk via een maagsonde –dit is een slangetje dat via de neus naar het maagje van je baby gaat – worden toegediend. Ook al kolf je nog maar kleine beetjes, juist de eerste melk, het colostrum, is van groot belang voor je baby.

Kangoeroeën of buidelen
Zodra de conditie van je baby het toelaat, kun je gaan buidelen. Je baby ligt dan met alleen een luier aan tegen je blote bovenlichaam. Een warme doek of je eigen kleding zorgt ervoor dat je baby niet afkoelt. Tijdens het kangoeroeën kunt je je baby al in de buurt van de tepel leggen. Wanneer de baby zich beter voelt of aan de borst toe is, kan hij wat gaan sabbelen of zoeken aan de borst. Indien de baby nog sondevoeding krijgt, is het een goed moment om dit tijdens het buidelen te doen. De baby associeert dan het gevoel van “gevoed worden” met de geur en smaak van de tepel. Overigens is het kangoeroeën zeker ook voor vaders weggelegd. Vraag de verpleegkundige om de informatiefolder over kangoeroeën.

Stappenplan borstvoeding bij de prematuur


Stap 1: Huidcontact
Probeer dagelijks te kangoeroeën met je baby. Huid op huid contact is stimulerend voor de vitale functies, geeft een goede hechting met je baby en stimuleert de melkproductie. De baby wordt bloot (met luier aan) op de naakte borst van de ouder gelegd en toegedekt met een molton of deken. Praat tegen je baby en streel je baby zacht. Je baby herkent je stem en geur en voelt zich veilig.

Stap 2: Mond en neus tegen tepel
Bij het kangoeroeën kun je het mondje en neusje van de baby ter hoogte van je tepel leggen. Je baby zal de moedermelk ruiken en hij zal nieuwsgierig worden.

Stap 3: Beetje melk laten proeven
Als je baby ter hoogte van de tepel ligt kun je met je hand voorzichtig wat melk uit de borst drukken. Je baby ruikt deze druppeltjes melk die op je tepel zitten en hij zal daar geïnteresseerd in raken. Je baby zal misschien ook voorzichtig wat melk oplikken. Een grote, belangrijke stap!

Stap 4: Ruiken en sabbelen
Je baby laat steeds vaker zien dat hij wil gaan drinken. Eerst zal hij voorzichtig likken, later opent hij zijn mondje. De baby vindt het heerlijk om druppeltjes moedermelk te proeven.

Stap 5: Zoekreflexen stimuleren
In deze fase gaat je baby aanhappen. Leg de baby goed ter hoogte van de tepel, streel met de tepel over zijn onderlipje. De baby zal zijn mond wijd openen en zijn tong over de onderlip naar buiten steken. Dit is het moment om je baby in zijn geheel voorzichtig dichterbij te schuiven zodat hij kan happen en de tepel ver genoeg in zijn mondje kan nemen. Vaak zie je wel dat dit nog een oefening is: hij hapt en laat weer los, hapt en laat weer los.

Stap 6: Wakker en alert; voor het eerst drinken
Je baby zal, mits hij goed wakker is, op een goed moment aanhappen en niet meer loslaten. Hij zal dan ook voor het eerst zuigen. Deze fase kan lang duren: hij hapt wel maar gaat uiteindelijk toch niet zuigen. Een tepelhoedje kan bij sommige premature baby's een handig hulpmiddel zijn, om gemakkelijker aan de borst te pakken en deze vast te houden.

Stap 7: Vasthouden van de tepel en tepelhof; zuigen en slikken
Nu is het zover. Je baby drinkt bij je aan de borst. Je baby houdt in deze fase de tepel met de tepelhof goed vast en zuigt. Bovendien zie en/of hoor je de baby slikken. De eerste voedingen zullen vaak niet meer dan een paar slokjes zijn. Maar het is beslist een goed begin. Het kan wel enkele weken duren voor je baby langer blijft zuigen. Het is belangrijk dat de borsten niet te vol zitten, want de baby kan zich nog makkelijk verslikken.

Stap 8: Borstvoeding geven; wegen en minderen van de sondevoeding
Zodra je baby sterker wordt en voeding uit je borst gaat drinken zul je hem horen slikken tijdens de borstvoeding. Afhankelijk hoe effectief de baby aan de borst drinkt kan besloten worden jouw baby minder (sonde)voeding te gaan geven na de borstvoeding. De verpleegkundige zal met je bespreken waar op gelet wordt tijdens het drinken.

Stap 9: Borstvoeding deels op verzoek
In deze fase zijn jullie al thuis of in ieder geval bijna thuis. Je baby mag vaak bij je drinken maar het zal hem vaak nog niet helemaal lukken om alles zelf uit de borst te halen. Je kunt je baby dan bijvoeden met een cupje of fles.

Stap 10: Dag en nacht samen en frequent borstvoeding
Je baby drinkt volledig uit de borst.

Houdingen bij het voeden
Je kunt zelf het beste beoordelen in welke houding je prettig kunt voeden. Zorg er wel voor dat je ontspannen zit met goede ondersteuning, zodat je de baby niet te veel hoeft te tillen waardoor je pijnlijke schouders of spierpijn zou kunnen krijgen. Er zijn verschillende houdingen mogelijk:

Liggend op de zij Ga zo ontspannen mogelijk op je zij liggen, trek het hoofdkussen stevig op je schouder. Je onderste arm ligt om de baby heen of onder je hoofd en hoofdkussen. Leg de baby met de beentjes dicht tegen je aan. De buik van de baby komt tegen je buik.

Maakt de baby zoek– en hapbewegingen, dan breng je hem met je andere hand zachtjes naar je borst. Met een opgerolde handdoek of een dekentje in zijn rug blijft de baby goed op zijn zij liggen.

Zittende houding (madonnahouding) Hierbij ga je ontspannen, maar wel goed rechtop zitten. Bij voorkeur in een stoel met armleuning. Zo kun je de baby met je arm ondersteunen. Een kussen op schoot of half op de leuning geeft je arm ondersteuning. Zo voorkom je dat de baby gaat “hangen” en de tepel uit het mondje glijdt of je tepels beschadigt.

Doorgeschoven houding Hierbij ga je ontspannen, maar wel goed rechtop zitten. De rechterborst wordt aangeboden door je rechterhand. De baby ligt op je linkerarm, waarbij je het hoofd ondersteunt met je linkerhand. Zodra de baby gaat happen, breng je de baby naar de borst waarbij de schouders van de baby goed ondersteunt worden.

Zittend met de baby onder de arm (bakerhouding of rugbyhouding) Hierbij ligt de baby op een groot kussen naast je, de beentjes onder je arm door. Je ondersteunt zijn hoofdje en rug met je onderarm. Zodra de baby hapt, breng je de baby naar je toe. Deze houding is vooral geschikt voor vrouwen met zware borsten of vlakke tepels, baby's die moeilijk drinken, bij stuwing en na een keizersnede.

Voeden in halfliggende houding (biological nurturing) Hierbij ga je ontspannen in een halfliggende houding achterover liggen. In deze houding is het belangrijk dat de buik van de baby op de buik van moeder ligt. In deze houding worden reflexen optimaal gestimuleerd.

Het aanleggen van de baby
Wanneer een baby gaat drinken is het belangrijk dat de baby goed aangelegd wordt.

Let op de volgende aandachtspunten:

• Zowel moeder als baby hebben een ontspannen houding.
• Zorg voor zoveel mogelijk privacy.
• De baby ligt met hoofd en lichaam in één lijn, dicht tegen de moeder aan, buik tegen buik.
• Het hoofdje van de baby ligt vrij en naar de moeder toegewend, zodat de baby het niet hoeft te draaien om bij de tepel te kunnen.
• De neus ligt ter hoogte van de tepel zodat de baby een grote hap kan maken.
• De moeder wacht tot de mond van de baby opengaat. Door met de tepel de onderlip van de baby aan te raken wordt de hapreflex gestimuleerd.
• Wanneer het mondje wijd open is, breng je je de baby naar de borst (dus niet de borst naar de baby).
• De baby heeft een zo groot mogelijk deel van de tepelhof in zijn mond en niet alleen de tepel.

Om de melkstroom te stimuleren kan de moeder borstcompressie toepassen, dit is masseren van de borst als de baby aan de borst ligt.

Wanneer je baby bijgevoed moet worden kan dit op verschillende manieren:

Sondevoeding
In enkele gevallen kan de baby zo moe zijn, dat het drinken van de voeding teveel moeite kost en de baby bijgevoed moet worden via een sonde. Op de voedingstijden dat de baby wel goed wakker is kan de baby aan de borst drinken en kan daar alle energie voor gebruiken. De bijvoeding gaat daarna via de sonde, zo ook een aantal volledige voedingen wanneer de baby slaapt. De baby kan dan doorslapen.

Bijvoeden aan de borst
Bijvoeding geven we bij voorkeur als de baby aan de borst ligt. Dit kan gegeven worden via een slangetje die langs de tepel gelegd wordt. Een voorwaarde voor deze bijvoedmethode is dat de baby goed aan de borst kan zuigen. Wanneer dit teveel energie kost kan de bijvoeding eventueel gegeven worden door middel van een cup.

Fingerfeeding
Deze bijvoedmethode is met name bedoeld als zuigtraining voor de baby. De baby zuigt op je vinger. Via een slangetje naast je vinger wordt de bijvoeding gegeven.

Bijvoeding per speen
Wanneer je baby meer dan 30 ml bijvoeding per keer moet drinken, wordt er gekozen voor bijvoeding per speen. Een voorwaarde is dat de baby al wel goed aan de borst gedronken moet hebben.

Fopspeengebruik
Bij een gezonde baby geboren na 37 weken zwangerschap adviseren wij de eerste twee weken geen fopspeen te gebruiken, aangezien er voedingssignalen gemist kunnen worden. Op de momenten dat de baby op een fopspeen zuigt, had de baby ook aan de borst kunnen drinken. Zodra een baby minder vaak aan de borst drinkt, is de kans groot dat de aanmaak van moedermelk terugloopt. Bij een zieke of te vroeg geboren baby voor 37 weken zwangerschap kan een fopspeen een gunstig effect hebben. Niet alle ouders kunnen voortdurend aanwezig zijn bij hun baby om troost te kunnen bieden. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat het zuigen op een fopspeen de darmwerking van de baby kan bevorderen en de baby leert oefenen met zuigen.

Naar huis zonder je baby
Het is een verdrietige ervaring om zonder je baby naar huis te gaan. De meeste moeders verlaten met gemengde, tegenstrijdige gevoelens het ziekenhuis. Aan de ene kant is het fijn om weer op je eigen plek te zijn. Aan de andere kant ben je verder bij je baby vandaan, en kun je minder vaak je baby bezoeken. Soms gaat thuis kolven wel beter dan in het ziekenhuis, omdat de omgeving rustiger is.

• Zorg dat je een kolf in huis hebt (liefst met dubbele afkolfset) zodra je thuis komt
• Uit het ziekenhuis kun je steriele flesjes meenemen.
• Iedere voeding moet in een ander flesje. Plak hierop een sticker met de naam van je baby en datum en tijd van afkolven.
• Plaats het flesje meteen na het kolven in de koelkast.
• De moedermelk moet gekoeld meegenomen worden naar het ziekenhuis
• In het ziekenhuis mag het 48 uur in de koelkast bewaard worden. Het is dus belangrijk om de 'oudste' voeding vooraan te zetten.
• Wanneer je baby nog niet aan de borst drinkt is het goed om minimaal één keer per dag verse moedermelk aan je baby te geven.
• Als je meer kolft dan je baby krijgt, kun je thuis voeding invriezen.
• Raadpleeg voor meer informatie de folder “Afkolven van moedermelk”.

De thuiskomst van je baby
Normaal gesproken is een aantal dagen voor ontslag de te verwachten ontslagdatum bekend. Om te zien of je baby alle voedingen aan de borst kan drinken, en om je baby beter te leren kennen is er de mogelijkheid voor 12- of 24-uurs zorg. Je verblijft dan een hele dag of een dag en nacht samen met je baby op een kamer. Voordien worden afspraken gemaakt over al dan niet bijvoeden en dergelijke. Ook je partner mag blijven slapen. Je kunt dan zelfstandig voor je baby zorgen, maar er is continu een verpleegkundige in de buurt die jullie met raad en daad bij zal staan.

Bij ontslag krijg je een overdracht van de borstvoeding (en zo nodig bijvoeding) op maat mee. Wij adviseren in het belang van jezelf en je baby zo veel mogelijk de eerste tijd het ritme van het ziekenhuis aan te houden.

Houd er rekening mee dat je thuis de tijd nodig hebt om aan je baby te wennen en bij te komen van de vermoeiende ziekenhuisperiode. Mogelijk blijf je nog lange tijd onrustig en onzeker, ook al gaat het goed met je baby.

Goed voor jezelf zorgen
Wat tips om ervoor te zorgen dat je zelf voldoende rust en voeding krijgt:

• Je kunt een rusttijd vermelden op het geboortekaartje
• Geniet van het voeden. Probeer het een rustpunt voor jezelf te laten zijn.
• Neem de tijd om zelf even rustig te liggen of te zitten als de baby slaapt.
• Eet regelmatig.
• Drink voldoende. Je drinkt te weinig als je urine donker van kleur is en sterk ruikt.
• Maak er een gewoonte van om tijdens elke voeding wat te drinken en/of te eten.
• Maak gebruik van alle hulp die wordt aangeboden zoals boodschappen doen, stofzuigen, strijken.

Nuttige adressen

• Vereniging van Ouders van Couveusekinderen
  Postbus 1024
  2260 BA Leidschendam
  T 070 386 48 43
  Internet: www.Couveuseouders.nl
  
• Thuiszorgwinkel van Sensire Medipoint
  Beatrixpark 1
  7101 BN Winterswijk
  Telefoonnummer: 0881 02 01 00
  
• La Leche League,
  Postbus 212
  4300 AE Zierikzee
  Telefoonnummer : 0111 41 31 89
  www.lalecheleague.nl
  
• Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen
  Postbus 5243
  2701 GE Zoetermeer
  Telefoonnummer : 0900 522 82 84
  Zoek via de website een lactatiekundige in de regio
  www.nvlborstvoeding.nl

Kijk ook eens op Facebook, er zijn diverse groepen over borstvoeding. Zoals: https://www.facebook.com/groups/borstvoedingvraag

Geheimhouding en recht op privacy
Alle medewerkers van ons ziekenhuis hebben een geheimhoudingsplicht. Verder heb je als patiënt recht op privacy. Uitgebreide informatie hierover kun je vinden in de folder ‘De rechten en plichten van de patiënt’. Deze is verkrijgbaar op de afdeling, bij de patiënteninformatie in de centrale hal en op: www.skbwinterswijk.nl.
Bijlage: Checklist borstvoeding

De verpleegkundige neemt (tijdens de opname) samen met jou deze lijst door:

• Minimaal een uur huid op huid contact
• Dagelijks huid op huid contact
• Voedingssignalen baby
• Voeden op verzoek (minimaal 8 voedingen per 24 uur)
• Voedingsduur (geen tijdsbeperking)
• Waar op te letten bij het aanleggen
• Voedingshoudingen
• Fopspeengebruik
• Geen bijvoeding bij gezonde baby
• Rooming in
• Inhoud borstvoedingsfolder uitleggen
• Wat te doen bij vragen na ontslag