Botontkalking, ook wel bekend als osteoporose, is een aandoening waarbij de botten zwakker worden. In deze folder leest u wat botontkalking is en welke gevolgen dit heeft voor uw gezondheid en uw dagelijks leven. Ook vindt u praktische tips over dingen die u zelf kunt doen om botontkalking tegen te gaan.
Over botontkalking
Osteoporose (osteon=bot; porose=opening) is een chronische botziekte. Het is een aandoening waarbij je botten zwakker worden en gemakkelijker breken. Normaal gesproken is een bot flexibel en sterk genoeg om tegen een stootje te kunnen. De structuur van onze botten kunt u vergelijken met een honingraat. Bij botontkalking worden de gaten in de honingraatstructuur groter waardoor de structuur van het bot verzwakt (zie afbeelding 1). Een val kan dan al leiden tot een botbreuk.
Afbeelding 1 (Bron: www.osteoporosevereniging.nl) Botontkalking komt voor bij vrouwen en bij mannen. Wereldwijd hebben ongeveer 200 miljoen mensen deze aandoening. Jaarlijks breken in ons land ruim 85.000 mensen (boven de 55 jaar) een bot als gevolg van botontkalking. Dit betekent dat iedere 6 minuten iemand een bot breekt als gevolg van deze aandoening. De meest voorkomende breuken zijn de pols-, heup- en wervelbreuken.
Botopbouw en botafbraak, hoe zit dat?Onze botten worden ons hele leven opgebouwd en afgebroken. Elk jaar wordt ongeveer 10% van het bot vernieuwd. Bij jonge mensen (tot ongeveer 30 jaar) wordt er meer opgebouwd dan afgebroken. Rond de leeftijd van 30 jaar bereiken onze botten hun maximale bothoeveelheid. Daarna volgt er een periode van evenwicht, waarin evenveel bot wordt opgebouwd als afgebroken.
Na 40-jarige leeftijd verloopt de afbraak sneller dan de opbouw waardoor de botsterkte (botdichtheid) afneemt. Hierdoor wordt het bot minder sterk naarmate we ouder worden. Bij vrouwen verloopt dit proces sneller, tijdens de eerste zeven jaar na de overgang, dan bij mannen (zie ook afbeelding 2). Botontkalking komt ook bij mannen voor, maar mannen bouwen als ze jong zijn een hogere maximale bothoeveelheid op dan vrouwen, waardoor ze minder snel een verhoogd risico lopen op botbreuken.
OsteopenieOsteopenie is een medische term voor een lichte afname van botdichtheid en botsterkte. Dit ligt tussen normaal sterk bot en botontkalking (osteoporose) in. Het risico op botbreuken is licht verhoogd en wordt daarom vaak het voorstadium van botontkalking genoemd. Het is belangrijk om uw huidige leefstijl waar nodig aan te passen.
Afbeelding 2 (Bron: www.osteoporosevereniging.nl) RisicofactorenNiet iedereen krijgt te maken met botontkalking. Er zijn een aantal risicofactoren dat de kans op het krijgen van botontkalking behoorlijk vergroot. Behalve leeftijd zijn de belangrijkste risicofactoren:
- Botbreuk na uw 50e jaar
- Vrouwen, vooral blanke en Aziatische vrouwen
- Langdurig gebruik van bepaalde medicijnen (zoals prednisolon en middelen tegen epilepsie)
- Naaste familieleden met botontkalking
- Slank figuur
- Als u zeer weinig beweegt
- Gebrek aan vitamine D
- Te weinig calcium in de voeding
- Roken
- Overmatig alcoholgebruik
- Menopauze voor het 45e levensjaar
- Reuma
- Verhoogde (bij)schildklierwerking
Voorkomen van botontkalking Uit onderzoek is gebleken dat u botontkalking kunt voorkomen. U kunt zelf veel doen om uw botten sterk en gezond te houden. Zelfs als de botsterkte al is verminderd, kunnen voorzorgsmaatregelen helpen uw botten te beschermen tegen verdere verzwakking. Bij sommige patiënten is het belangrijk om sterke botten op te bouwen of te behouden. Hieronder staat beschreven welke leefregels hiervoor belangrijk zijn.
BewegingHet verlies van botmassa wordt vertraagd door lichaamsbeweging. Een half uur per dag bewegen is daarom belangrijk. Het gaat hierbij niet om sporten op topniveau. Elke vorm van lichaamsbeweging is zinvol. Activiteiten waarbij uw lichaam met zijn eigen gewicht wordt belast, hebben het grootste effect. Denk bijvoorbeeld aan wandelen, traplopen, tuinieren, springen en hardlopen. Het is beter om twee keer per dag enkele minuten te bewegen, dan één keer per week een uur achter elkaar.
Voorkom vallen Lichaamsbeweging verbetert uw balans en coördinatie. Hierdoor valt u minder snel. Daarnaast is het belangrijk om uw huis en werkomgeving te controleren op losse kleden, loszittende trapleuningen en slecht verlichte trappen en opstapjes. Verplaats spullen in kasten die moeilijk bereikbaar zijn naar planken die u gemakkelijk kunt bereiken. Een fysiotherapeut kan met u kijken naar uw klachten, zoals gebreken aan gewrichten, spierkracht of uithoudingsvermogen, waardoor het risico op vallen vergroot is. Misschien heeft u een loophulpmiddel nodig of heeft u problemen met uw evenwicht. U heeft geen verwijzing voor de fysiotherapeut nodig van uw behandelend arts.
LoophulpmiddelenBij de thuiszorgwinkel kunt u advies krijgen over aanpassingen in en om het huis of over gebruik maken van loophulpmiddelen.
OpticienVerder is het belangrijk om naar uw opticien te gaan om uw bril te controleren. Soms verandert uw houding door botontkalking, waardoor u door een ander deel van uw bril kijkt. Hierdoor kunt u gemakkelijk struikelen of vallen.
VoedingZorg ervoor dat u de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt. Daarmee zorgt u dat de conditie van de botten stabiel blijft en soms zelfs verbetert. Calcium is een belangrijk onderdeel voor gezonde botten. Zorg ervoor dat u voldoende calcium binnenkrijgt via uw voeding. Gebruik 3-4 zuivelproducten per dag. Andere voedingsmiddelen die veel calcium bevatten zijn bijvoorbeeld: peulvruchten of bladgroenten. Bij te weinig calciuminname, kunt u een supplement nemen. Let er wel opdat u niet te veel neemt. 1000 milligram (mg) calcium per dag is voldoende, via uw voeding en eventueel een supplement. Daarnaast is het belangrijk om een gevarieerd dieet te hebben voor een goede gezondheid.
Vitamine DHet lichaam heeft vitamine D nodig voor stevige botten. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium uit de voeding beter in het bloed en in de botten wordt opgenomen.
Een tekort hiervan zorgt voor versneld botverlies. De belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. Verder zit Vitamine D vooral in (vette) vis, zoals zalm, haring en makreel, maar ook in margarine, halvarine en boter. Met een bloedafname kan bepaald worden of u voldoende vitamine D heeft. Een tekort komt op oudere leeftijd veel voor, doordat de huid minder vitamine D aanmaakt. Een zeer ernstig vitamine D tekort kan samen gaan met spierpijn en spierzwakte, waardoor de kans op vallen toeneemt. Als u botontkalking (osteoporose) of osteopenie heeft, adviseren we u om een supplement van 20 microgram (mcg of mu) ofwel 800 IE (IU) vitamine D te slikken. De hoeveelheid vindt u op de verpakking van de supplementen.
DiagnoseOm te bepalen of u botontkalking heeft, kan een botdichtheidsmeting worden uitgevoerd. Dit noemen we een DEXA-scan. Hierbij wordt de botdichtheid in de heupen en onderste ruggenwervels bepaald. De gemeten botdichtheid wordt vergeleken met de gemiddelde waarde van de botmassa van een dertigjarige. Het verschil tussen uw meting en die van een dertigjarige geeft aan hoe groot de afwijking (daling) is. Dat wordt uitgedrukt in de T-score.
Bij een lagere T-score neemt het risico op toekomstige botbreuken toe. Er is sprake van botontkalking als de T-score -2,5 of slechter is. De uitkomst van de meting van de heupen kan soms afwijken van die van de wervels. We gaan uit van de slechtste waarde. Dat houdt in dat u de diagnose krijgt op basis van de laagste T-score.
Afbeelding 3 (Bron: www.osteoporosevereniging.nl) Behandeling:
De behandeling van botontkalking heeft als doel om uw botten zo sterk mogelijk te houden en het risico op nieuwe (gevaarlijke) breuken te verminderen. De behandeling bestaat uit drie onderdelen die bij elkaar horen en die elkaar versterken:
- Beweging
- Voeding en vitamine D
- Medicatie: Met medicijnen kunt u ervoor zorgen dat uw botten sterker worden en het breukrisico lager.
Over de eerste twee punten heeft u eerder in deze folder al meer informatie gelezen.
MedicatieDe meest voorgeschreven medicijnen voor de behandeling van botontkalking in Nederland worden bisfosfonaten genoemd (alendroninezuur, Fosamax, risedroninezuur, zoledroninezuur ed). Ondanks dat het verlies van botmassa moeilijk kan worden hersteld, remmen deze medicijnen een verder verlies van het bot af. Ze kunnen zelfs leiden tot een toename van de bothoeveelheid (met name in de wervels). Hierdoor worden uw botten sterker en kunnen ze beter tegen een stootje. Op deze manier wordt het risico op een botbreuk verminderd. Bij het gebruik van bisfosfonaten merkt u binnen enkele maanden een positief effect op uw botten.
Voor meer informatie:
Kijk ook eens op
www.osteoporosevereniging.nl.
VragenHeeft u nog vragen over botontkalking, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Chirurgie. Wij zijn van maandag tot en met vrijdag van 8.00 – 16.30 uur bereikbaar via telefoonnummer 0543 - 54 42 50.
Geheimhouding en recht op privacyAlle medewerkers van ons ziekenhuis hebben een geheimhoudingsplicht. Verder heeft u als patiënt recht op privacy. Uitgebreide informatie hierover kunt u vinden in de folder ‘De rechten en plichten van de patiënt’. Deze is verkrijgbaar op de polikliniek en bij de patiënten informatie in de centrale hal. Daarnaast is deze folder te vinden op: www.skbwinterswijk.nl
Voor de tekst in deze brochure is gebruik gemaakt van de teksten van de Osteoporose Vereniging. 
Zoek folders
Print pagina
Download PDF
Grotere tekst
Kleinere tekst
Favoriet
Stuur door