Inleiding
Hier vindt u een globaal overzicht van de mogelijke oorzaken en klachten van gynaecomastie (borstvorming bij de man) en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van een aandoening de situatie voor iedereen weer anders kan zijn.

Wat is gynaecomastie en hoe ontstaat het?
Als baby hebben zowel meisjes als jongens kleine klierschijfjes achter de tepel. Doorgaans verdwijnen deze klierschijven bij de jongens in de kindertijd.

In de pubertijd zal onder invloed van hormonen bij meisjes borstvorming ontstaan. Ook bij jongens komt het regelmatig voor dat in de pubertijd onder invloed van hormonen de borstklieren gaan opzwellen. Meestal is dat dubbelzijdig, maar het kan ook wel eens enkelzijdig zijn. De in de pubertijd ontstane vergroting is meestal kortdurend, maar kan ook meer dan drie jaar blijven bestaan.

Op babyleeftijd en in de pubertijd is deze borstklierzwelling bij de man 'fysiologisch'. Dat wil zeggen dat het niet abnormaal is, maar een normale reactie is van de borstklier op hormonen. Vanaf middelbare leeftijd kan de borstklier bij de man tijdens het ouder worden ook gaan opzwellen. Ook dat wordt als fysiologisch beschouwd.

Toch kunnen op oudere leeftijd andere mogelijke oorzaken eveneens een rol spelen bij het ontstaan van de gynaecomastie. Een borstkliervergroting bij de man is meestal te voelen als een elastische zwelling van ongeveer één à twee centimeter achter de tepel.

Wanneer de gynaecomastie niet-fysiologisch (dus abnormaal) is, kan de gynaecomastie ontstaan zijn:

• Als bijwerking van bepaalde medicijnen.
• Als reactie op stofwisselingsveranderingen bij lever- of nierziekte.
• Bij verandering in de productie van de hormonen (te geringe productie door de zaadbal, stress) of bij het slikken van hormonen.
• Bij hormoonproducerende gezwellen van zaadbal of luchtwegen.
• Als borstkanker bij de man.

Meestal echter kan er bij een niet-fysiologische gynaecomastie geen oorzaak worden gevonden. Er kan overigens ook sprake zijn van pseudo-gynaecomastie: de borstklier zelf is dan niet afwijkend, maar door vetafzetting zijn er "borsten" ontstaan.

Welke klachten kan gynaecomastie geven?
Er kunnen cosmetische bezwaren zijn, dat wil zeggen dat men de gynaecomastie niet bij het lichaam vindt passen. Het kan ook hinderlijk zijn, bijvoorbeeld bij het dragen van bretels of van een rugzak. Soms worden pijnklachten aangegeven. Maar meestal geeft het ontdekken van de gynaecomastie aanleiding tot ongerustheid.

Is er nog nader onderzoek nodig?
Bij fysiologische gynaecomastie op babyleeftijd en in de pubertijd zal de arts meestal volstaan met een lichamelijk onderzoek. Wanneer de kans op niet-fysiologische gynaecomastie aanwezig is kan aanvullend onderzoek worden ingezet. Dat kan een bloedafname zijn om bepaalde stoffen in het bloed te kunnen onderzoeken. Er kan een echo worden gemaakt van de borstklier, van de zaadballen en/of van de lever. Soms wordt er een röntgenfoto gemaakt van de borstklier en/of van de longen. Bij het vermoeden van een kwaadaardige aandoening kan een celonderzoek worden ingezet na een "punctie". Er wordt dan met een naaldje in het weefsel geprikt om cellen te verkrijgen.

Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
Bij fysiologische gynaecomastie is geruststelling en een afwachtende houding gerechtvaardigd. Bij niet-fysiologische gynaecomastie zal afhankelijk van de oorzaak een behandelingsplan worden opgesteld. Zo zal, wanneer de gynaecomastie bijvoorbeeld het gevolg is van medicijngebruik, bekeken worden of het medicijn kan worden vervangen of worden gestopt. Wanneer het borstkanker blijkt te zijn, dan wordt doorgaans het gebied met de borstklier en de tepel verwijderd samen met de okselklier aan die kant.

Is een zaadbalgezwel de oorzaak, dan zal, nadat de zaadbal is verwijderd, er weer een ander behandelingsplan worden gemaakt.

De operatie
Wanneer de oorzaak niet duidelijk is, kan afhankelijk van de omstandigheden en de klachten worden besloten tot een operatie. Daarbij zal het klierweefsel onder de tepel door worden verwijderd. Deze operatie wordt soms onder plaatselijke verdoving, maar vaak onder narcose uitgevoerd. Meestal gebeurt het in dagbehandeling, een dagopname. De methode die wordt toegepast hangt af van het type gynaecomastie en van de ernst van het probleem. Er worden drie technieken gebruikt, ofwel afzonderlijk van elkaar, ofwel gecombineerd.

De meest eenvoudige methode die wordt gebruikt bij kleinere hoeveelheden vetweefsel is het vet weghalen door middel van liposculpture. Dit heeft echter geen zin wanneer de huid is uitgerekt of wanneer er stevig klierweefsel aanwezig is. De verschillende methodes toegelicht:

1. Wanneer er sprake is van een aanmerkelijk huidoverschot, wordt de techniek van een borstverkleining toegepast. Deze techniek gaat gepaard met meer littekens en brengt dus het risico met zich mee dat de patiënt zijn probleem, waar hij zich al over schaamde, vervangt door een nieuw probleem, namelijk littekens.
2. De meest voorkomende methode is een techniek die bestaat uit het onderhuids verwijderen van het klierweefsel gecombineerd met liposuctie. Deze methode wordt onder algehele verdoving uitgevoerd. De incisie (snee) wordt ter grootte van ongeveer een halve omtrek van de tepel geplaatst. In sommige gevallen wordt de incisie langer gemaakt aan beide zijden. De chirurg scheidt vervolgens het overschot aan klierweefsel van de huid en de spier. Dan wordt dit overschot weggenomen. Een kleine hoeveelheid klierweefsel wordt onder de tepel achtergelaten om te voorkomen dat er een ingedeukte indruk ontstaat in dit gebied. De randen moeten voorzichtig afgevlakt worden om te voorkomen dat er een rand ontstaat. Hierbij kan liposculpture van nut zijn.

Na de operatie wordt vaak een drain (slangetje om wondvocht af te voeren) gebruikt en een drukkend verband aangebracht.

Voorbereiding op de operatie
Als u geopereerd wordt, is het belangrijk om onderstaande informatie goed door te lezen.

Antistolling
Wanneer u bloedverdunnende middelen gebruikt, moeten deze tijdig gestopt worden. Informeer uw arts over het gebruik hiervan.

Voor de opname neemt u mee:

• poliklinische afsprakenkaart met het ponskaartje;
• inschrijvingsbewijs van uw zorgverzekering;
• medicijnen in het bijbehorende doosje / verpakking die u gebruikt (ook als u dit al door hebt gegeven aan bijvoorbeeld de anesthesioloog). In plaats hiervan mag u ook uw actuele medicijnpaspoort meenemen;
• naam en telefoonnummer van uw contactpersoon;
• gemakkelijk zittende kleding.

Enkele tips:

• neem geen geld of kostbare bezittingen (sieraden, mobiele telefoons, enz.) mee naar het ziekenhuis. Wij zijn niet aansprakelijk voor verlies of diefstal.
• neem iets te lezen mee.

In verband met de hygiëne geven wij u het advies vooraf thuis te douchen en eventueel make-up en sieraden te verwijderen. Ook eventuele piercings moeten verwijderd zijn.

Anesthesie ( =verdoving)
De anesthesioloog bespreekt met u, voorafgaand aan de operatie, de algehele anesthesie (narcose). In de vragenlijst kunt u bijzonderheden over uw gezondheid en medicatie-gebruik aangeven. Juiste informatie is belangrijk, omdat bepaalde medicatie van invloed kan zijn op de medicatie die voor de verdoving wordt gebruikt. Voor meer informatie over anesthesie kunt u de folder Uw operatie en anesthesie doorlezen.

Opname
Een week voor de opname wordt de operatiedag telefonisch bevestigd. Dan hoort u ook op welke verpleegafdeling u wordt verwacht. U meldt zich op de afgesproken datum en tijd op de verpleegafdeling.

Ter verhoging van de patiëntveiligheid vragen onze medewerkers regelmatig naar uw naam en geboortedatum. Daarnaast wordt rondom de operatie meerdere malen een checklist afgewerkt, waarbij men nagaat of alle gegevens juist zijn en of alle handelingen zijn uitgevoerd. Ook bij de overdracht van de operatieafdeling naar de verpleegafdeling vindt deze controle plaats.

Op de afdeling wordt u door de verpleegkundige voorbereid op de operatie. De verpleegkundige geeft informatie over deze dag en neemt bijzonderheden met u door. Voor de operatie krijgt u een operatiejasje aan. Sieraden (kettingen, horloge, ringen, etc.) moeten allemaal af. Waardevolle spullen kunt u het beste thuis laten. Bril, contactlenzen of een gebitsprothese kunt u op- of inhouden.

U krijgt voor de operatie al medicatie die door de anesthesioloog is voorgeschreven. De verpleegkundige brengt u met bed naar de operatieafdeling. Omdat het een smal bed is en om te voorkomen dat u uit bed valt, zijn de hekken aan de zijkanten omhoog gezet. Indien nodig wordt het te opereren gebied op de operatieafdeling onthaard.

Mogelijke complicaties van de operatieve behandeling
Geen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. Zo zijn er ook bij deze operatie de normale risico's op complicaties van een operatie, zoals trombose, longontsteking, nabloeding en wondinfectie. Daarnaast zijn er nog een paar zeldzame complicaties mogelijk: wanneer onder de tepel door wordt geopereerd, kan er wel eens littekenvorming van de tepel ontstaan, of de tepeldoorbloeding kan in het gedrang komen.

Doorgaans is er weinig kans op complicaties en zijn deze ook goed te behandelen. Natuurlijk bestaat er een kans op bloeduitstortingen, waardoor de borsten in het begin wat hard kunnen aanvoelen. Maar dit verdwijnt in de loop van enkele weken vanzelf.Zoals bij elk wondje is ook bij deze operatie een kans op infectie. Dit komt echter zeer zeldzaam voor.

Absolute symmetrie bij dubbelzijdige operaties is niet te garanderen. Soms is het noodzakelijk om een aanvullende operatie uit te voeren voor het verkrijgen van een goed eindresultaat. Tenslotte kunnen gestoorde wondgenezing en weefselversterf leiden tot minder goede resultaten.

Na de operatie
Er zit uiteraard verband op de wondjes en soms zijn er drains aangebracht die meestal binnen 24 uur verwijderd worden. Na de operatie zal het operatiegebied gevoelig zijn. Meestal is een eenvoudige pijnstiller voldoende om het ongemak te verlichten. Een verwijderde borstklier wordt meestal voor pathologisch onderzoek opgestuurd. Bij de eerste poliklinische controle na de operatie is de uitslag doorgaans bekend.

De eerste zes weken na de operatie wordt aangeraden niet zwaar te tillen en te fitnessen of te sporten. Om de wondgenezing te ondersteunen en om oedeemvorming en zwelling na de ingreep te voorkomen moet u gedurende 6 weken een steunend korset/ jasje dragen. Uiteraard kunnen door wondvocht en bloeduitstortingen de borsten de eerste paar dagen tot een week wat gezwollen zijn. Dit verdwijnt vanzelf. Na twee weken worden de hechtingen verwijderd.

Tenslotte
In het bovenstaande hebben wij geprobeerd u in te lichten over de operatie. Een dergelijke beschrijving kan echter nooit volledig zijn en ook kunt u geen garantie uit bovenstaande ontlenen betreffende resultaten. Garantie op de resultaten of op een ongestoord verloop kunnen wij u niet geven. Deze folder verschaft u algemene informatie.

Vragen
Hebt u na het lezen van deze folder nog vragen of wilt u meer informatie? Belt u dan gerust naar de polikliniek Plastische Chirurgie (T 0543 54 46 00) of polikliniek Chirurgie (T 0543 54 42 50). Wij zijn van maandag tot en met vrijdag van 08.30 - 16.30 uur bereikbaar.
Wanneer zich thuis, binnen 24 uur na de operatie, problemen voordoen, kunt u contact opnemen met de afdeling Spoedeisende Hulp, telefoon: 0543 54 45 55. In andere gevallen kunt u contact opnemen met de polikliniek (Plastische) Chirurgie of met uw huisarts.

Geheimhouding en recht op privacy
Alle medewerkers van ons ziekenhuis hebben een geheimhoudingsplicht. Verder heeft u als patiënt recht op privacy. Uitgebreide informatie hierover kunt u vinden in de folder ‘De rechten en plichten van de patiënt’. Deze is verkrijgbaar op de afdeling en bij de patiënteninformatie in de centrale hal. Daarnaast is deze folder te vinden op: www.skbwinterswijk.nl